علی ابن مهزیار (ره) جاجرم

در فاصله یک کیلومتری از شهر جاجرم و در مجاورت جاده جاجرم به سبزوار، شاهد بنای تاریخی مذهبی با ارزشی هستیم که مانند نگینی در ورودی شرقی شهرستان می درخشد. ابوالحسن علی بن مهزیار (ره) معروف به خواجه مهزیار از بزرگان و اصحاب ائمه اطهار(ع) بوده و از سوی امام رضا(ع) مقام نمایندگی و وکالت در نواحی جاجرم را داشته است. گویا در گذشته علاوه بر این بنا، چند بقعه تاریخی دیگر نیز در این محل وجود داشته که امروزه اثری از آن ها بر جای نمانده است. روی بنا در ضلع شمالی، دارای پلانی مربع شکل و فقط شامل یک اتاق با ارتفاع ۵/۴ متر است که با معماری خاص خود در بالای سقف با اضافه شدن ۴ طاق نمای تزئینی به ۸ ضلعی تبدیل و گنبد بنا بر روی آن استوار شده است.
با توجه به گچبری، رنگ آجرها و هم چنین شکل گنبد، ساخت اولیه این بنا مربوط به قرن هفتم تا دوره تیموری است. جهانگردی اروپایی (چارلز ادواردییت) در سفرنامه خراسان و سیستان خود، گویا آخرین فردی بوده که کاشی کاری های بنا را دیده است. وی در توصیف آن ها می نویسد: ... در این بنا نوشته ای که نام این شخص در آن ذکر شده باشد پیدا نکردیم و تنها نکته جالب برای ما این بود که این قبر تا ارتفاع ۲ متر و ۱۰ سانتی متر از کاشی های آبی رنگی که آیات قرآن با خط درشت بر روی آن ها نقش داشت، پوشیده شده بود. این کاشی ها ۴۵ تا ۶۰ سانتی متر عرض داشتند و خیلی خوب ساخته شده بودند و بر روی این کاشی ها نتوانستیم تاریخی پیدا کنیم.شایان ذکر است سهام الدوله یارمحمدخان شادلو (ایلخان بجنورد ۱۳۲۲-۱۲۵۴ ه.ق)  این کاشی ها را از محل مقبره (خواجه مهزیار) منتقل نموده و در سال ۱۳۱۶ ه.ش رئیس معارف و اوقاف بجنورد کاشی ها را به اداره معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه خراسان تحویل داد و در حال حاضر در گنجینه هنرهای اسلامی تهران با شماره ثبت ۳۲۷۸ نگهداری می شوند. کاشی ها رنگ فیروزه ای تیره و خطوط ثلث با رنگ مشکی دارند که این خطوط، شامل آیات شریفه آیت الکرسی است.
بنای خواجه مهزیار در سال ۱۳۵۷ مرمت شد و در سال ۱۳۷۱ نمای بیرونی آن با استفاده از آجر سفال بازسازی شده است، هم چنین گنبد بنا در سال ۱۳۷۸ عایق کاری و فضای داخلی آن در سال ۱۳۷۹ گچ اندود شده است.در ضلع جنوبی بنا نیز مقبره شهدا و اموات شهر جاجرم قرار دارد. بنای کنونی صرف نظر از جایگاهی که در اعتقاد و باورهای دینی اهالی دارد به سبب تعمیرات غیر اصولی که در آن انجام شده، جاذبه های اصیل و سنتی خود را از دست داده است.اهالی جاجرم که حدود ۲۰ سال پیش برای تعمیر بنای آرامگاه خواجه مهزیار نبش قبر کرده بودند، جنازه وی را سالم دیدند و از آن روز اعتقاد کامل و بیشتری پیدا کرده اند و نذورات فراوانی دارند.و در حال حاضر این بقعه با شماره ثبت ۱۶۵۸۳ در فهرست آثار ملی ثبت شده است و ان شاء ا... امیدواریم با همت اداره کل اوقاف و امور خیریه خراسان شمالی و نمایندگی آن در شهرستان شاهد تحولات عمرانی و اختصاص تجهیزات رفاهی ویژه برای جهت زائران و مجاوران عزیز باشیم.


حسین اربابی

منبع : روزنامه خراسان